گردشگری حلال (گردشگری اسلامی)

گردشگری حلال (گردشگری اسلامی)

گردشگری و صنایع وابسته به آن در قرن حاضر به عنوان یکی از صنایع مهم برای درآمد زایی در کشورها شناخته شده و هر کشور در این کره خاکی سعی در گسترش این صنعت نوظهور دارد که البته ایران هم از این قاعده خارج نیست.

اگرچه طبق متن قران کریم همه مردم و بخصوص مسلمانان به سفر و کنجکاوی در آفریده های خداوند متعال برای دریافتن واقعیت عظمت پروردگار خود تشویق شده اند . اما گاهی با توجه به فرهنگ و باورهای دینی در ایران شاید بسط و گسترش صنعت گرشدگری کاری دشوار و دور از انتظار به نظرآید ولی در اصل همین تعالیم و آیین های دینی خود می توانند بهترین فرصت برای رشد و گسترش این صنعت پردرآمد قرن حاضر در ایران باشد.

عبدالصاحب الشاکری ناشر مجله گردشگری اسلامی و مدیر انجمن نیکوکاری عراق در لندن، مفهوم گردشگری اسلامی را وسیع تر از آن می داند که با تعریفی واحد مشخص و تبیین شود. وی در این باره می گوید: گردشگری اسلامی به انواع گردشگری می گویند که در آن گردشگر از جهتی پایبند به آموزه های اسلامی و دینی باشد و از سوی دیگر با کنجکاوی برای شناخت بهتر تمدن های کهن و پیشینیان خود سفر کند.

وی متعقد است که گردشگری بطور کلی باعث شادابی و تقویت روحیه گردشگران می شود حال اگر محیط این سفر طبق تعالیم دینی ما یعنی دین پاک اسلام باشد بهترین تاثیر مادی و معنوی را خواهیم داشت همانطور که می دانیم دین اسلام دید ویژه ای به سفر و گردشگری داشته البته نه بصورت مادی امروزه بلکه از قدیم با دیدی روحانی به این موضوع اهمیت داده و جهت رشد و ارتقای دانش و فرهنگ بشر به آن نگاه کرده و بهترین دلیل این موضوع را فریضه حج برای مسلمانان جهان عنوان می کند که هر ساله تعداد زیادی از مسلمانان را در مکه دور هم جمع می کند تا در کنار تجمع روحانی و فرایض دینی با تمدن و فرهنگ یکدیگر آشنا شوند. بنابراین این نشانه بسیار روشن را هرگز نباید نادیده بگیریم و فرصتی که دین مبین اسلام برایمان ایجاد کرده را از دست بدهیم.

در این زمینه ایران با توجه به فرهنگ غنی و دین رسمی کشور و البته با توجه به پتانسیل بسیار عظیم خود در صنعت گردشگری سالهاست که برای رشد و گسترش صنعت گردشگری خود که می تواند جایگزین صنعت نفت باشد تلاش کرده اما متاسفانه شاید مسئولان برنامه ها و هدفهای مناسبی را مد نظر نداشته و فرصت های زیادی را در این زمینه از دست داده است.

همگان براین امر واقفیم که صنعت گردشگری در قرن حاضر از توجه ویژه سرمایگذاران برخوردار شده و دلیل اصلی آن اینگونه عنوان شده که این صنعت پاکیزه و مفرح است و از هرگونه آلوده سازی محیط زیست به خودی خود مبراست و البته صنعتی درآمدزا و زمینه ساز اشتغالزایی بسیار مناسبی در کشورهاست. بنابراین لزوم رشد و گسترش این صنعت در کشورها برهیچ کس پوشیده نیست. هستند کشورهایی که صرفا رشد و گسترش این صنعت را مد نظر دارند اما به نظر بسیاری از دست اندرکاران و کارشناسان صنعت گردشگری این برخورد باعث ایجاد مشکلات عمده ای برای کشور در بلند مدت خواهد شد بطور کلی کارشناسان صنعت نوظهور گردشگری و البته جامعه شناسان نادیده گرفتن فرهنگ و عقاید کشور را صرفا برای رشد صنعت گردشگری منطقی نمی دانند.

حال سئوال اصلی اینجاست که ایران با توجه به پتانسیل بسیار مناسب خود در این زمینه و البته آموزه های دینی خود چگونه می تواند برای صنعت گردشگری خود زمینه سازی کند و این صنعت پولساز قرن حاضر را احیاء کند؟ طبق آمار ایران اسلامی توان جذب بیش از 5 میلیون گردشگر را سالانه دارد اما تنها حدود یک و نیم میلیون گردشگر از ایران بازدید می کنند!!!!؟؟؟

این تفاوت چشمگیر و فاحش این سئوال پیش خواهد آمد که چرا اینهمه تفاوت بین توانایی و واقعیت صنعت گردشگری ایران وجود دارد ؟

برخی کارشناسان ، فرایض دینی ایران را در این موضوع دخیل می دانند و برخی دیگر عدم زیرساخت های مناسب را علت اصلی این مشکل عنوان کرده اند و البته راهکارهای متفاوتی هم توسط هر دو گروه برای رفع این مشکل عنوان شده .

اگرچه تعدادی دیگر از دست اندرکاران صنعت گردشگری هستند که مشکل گردشگران خارجی در ایران را اینگونه عنوان می کنند که مشکل گردشگری ایران مشکل پوشش اسلامی و فرایض دینی نیست بلکه دست اندرکاران دولتی بخش گردشگری ایران باید خطوط قرمز مشخصی را برای صنعت گردشگری ایران مشخص کنند و برای آنها جایگزین های مناسبی با فرهنگ و آموزه های دینی خود معرفی کنند و از موازی کاری بپرهیزند.

کیوان بیانی، رییس آژانس پاتریس، شاخه توریسم اسلامی را شاخه‌ای نوپا در صنعت گردشگری ایران می داند  و می گوید: «برای شناخت توریسم اسلامی و طریقه توسعه این بخش از صنعت گردشگری باید از تجربه‌های دیگر در شاخه‌های مختلف توریسم استفاده کرد و از آنها برای هرچه بهتر پیاده کردن ایده‌های رونق توریسم اسلامی بهره ببریم.»

بیانی در ادامه  می گوید: به عنوان مثال رقص های سنتی و باستانی ایران که از اصلی ترین جاذبه های گردشگری مناطق ایران هستند را می توان با گروه های مردان طبق دستوران دین اسلام برگزار کرد و در بخش دیگری از سخنان خود می افزاید که برنامه های شبانه در گردشگری ایران معنی ندارد در صورتی که اکثر گردشگران خارجی علاقمند به شب نشینی ها پس از شام دارند این گردشگران علاقمند هستند که پس از صرف شام در کنسرت های زنده موسیقی محلی یا زنده کشور مقصد خود شرکت کنند که این موضوع در ایران زیاد قابل اجرا نیست بنابراین مجبور هستیم پس از صرف شام گردشگر را به اتاق هتل خود برگردانیم که زیاد برای گردشگران خوشآیند نیست، در حالی که کشور ترکیه و همسایه مسلمان ما توانسته از همین موضوع بیشترین و بهترین استفاده را برای رضایت گردشگران ورودی به کشورش استفاده کند.

با توجه به این موضوع و قوانین و کاستی های موجود در ایران دست اندرکاران صنعت گردشگری ایران مبحث گردشگری اسلامی یا گردشگری حلال را برای نجات صنعت گردشگری ایران مطرح کرده اند  و البته برنامه ریزی بسیار زیادی هم در این باره شد اما متاسفانه دوباره به دلیل عدم هماهنگی بین فعالان صنعت گردشگری دولتی و خصوصی این پیشنهاد تا کنون موفق نبوده.

در این زمینه قادری مدرس جهانگردی در دانشگاه علامه طباطبایی عنوان می کند: شعار ایران قلب جهانگردی جهان خواهد شد نشان از بی خبری مسئوولان و دست اندرکاران این صنعت از فاصله بسیار زیاد ایران و دیگر کشورهای جهان در این صنعت خواهد بود.

وی همچنین می گوید: صنعت جهانگردی توسط شرکت های بزرگ و چند ملیتی در جهان اداره می شود بنابراین اگر قصد موفقیت در آن را داریم باید سیاست های درهای باز را داشته باشیم تا این شرکت ها خود به خود کارشان را انجام دهند چون پتانسیل مناسب ایران بیشتری جاذبه برای اینگونه افراد در جهان است. قادری می افزاید: البته این سیاست می تواند با توجه به امنیت ایران و طبق آموزه های دینی باشد و صرفا با کشورهای اسلامی انجام پذیرد.

بنابراین نباید دایم از آنچه داشتیم و داریم سخن بگوییم بلکه باید به الگوهای موفق وموافق با سیاست های کشور توجه داشته باشیم. در همین راستا محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری ایران می گوید: کشورهای اسلامی می توانند به واسطه رشد صنعت گردشگری مناسبات فرهنگی و اقتصادی خود را تقویت کنند و در تثبیت صلح و امنیت جهانی موثر باشند.

همچنین بسیاری از فعالان گردشگری ایران عنوان می کنند از طریق رشد و گسترش صنعت گردشگری در ایران و با رشد ورود گردشگران خارجی به ایران می توان اعتقادات و عقاید دینی اسلام را به دیگر کشورها و بطور واقعی معرفی کرد و مانع از تبلیغات سوء دیگران علیه ادیان مختلف بخصوص دین مبین اسلام شد.

بسیاری از این فعالان حضور گردشگران بین مردم و ساکنان ایران را که دارای سنت ها و اینی منطبق با اسلام هستند را موثر ترین راه تبلیغ توانایی های گردشگری ایران براساس گردشگری حلال دانسته و می گویند در کنار این تبلیغ رشد صنایع وابسته را شاهد خواهیم بود.

این گروه معتقدند که مردم ایران زمین دارای سنت هایی هستند که با فرهنگ اسلامی آمیخته شده بنابراین زمینه اصلی رشد گسترش صنعت گرشدگری اسلامی یا حلال در کشور فراهم و بالقوه است که نباید نادیده گرفته شود.

طبق آمار و اسناد مربوطه طی چند سال گذشته کشورهای زیادی سعی در برقراری ارتباط در این صنعت با ایران و فعالسازی حوزه گردشگری دو طرف داشته اند اما متاسفانه این ارتباط نتیجه ای جز تبدیل شدن ایران به عنوان بازار هدف برای آنها نداشت و از نظر تبادل گرشدگری ایران صادر کننده گروه زیادی از گرشدگران به دیگر کشورها بود که نشان دهنده عدم هماهنگی و نبود مدیریت مناسب بین مراکز و نهادهای دست اندرکار این صنعت خواهد بود.

عبدالحسین فخاری، مدیر مرکز تحقیقات و اطلاع رسانی اتاق اسلامی می گوید: ایران در زمینه راه اندازی و آماده سازی زیر ساخت های گردشگری اسلامی و حلال غفلت کرده و از رقبای اصلی خود مثل ترکیه و مالزی بسیار عقب افتاده . وی می افزاید در سراسر این کره خاکی 57 کشور اسلامی وجوددارد که این تعداد کشور به خودی خود می توانند پایه گذاری بسیار دقیقی برای اینگونه گردشگری یعنی گردشگری حلال در سراسر جهان داشته باشند و با ایجاد ارتباط هرچه بیشتر گردشگران بین آنها می توان فرهنگ ها را نیز به یکدیگر نزدیک کرد و دین مبین اسلام را به شکل واقعی و اصیل خود به دنیا معرفی کرد.

وی می گوید: رشد و گسترش هتل های حلال در سراسر جهان از جمله کشور تایلند و پروژه های مشابه در دیگر کشورهای غیر اسلامی حاکی از پتانسیل مناسب در صنعت گردشگری کشورهای مسلمان و البته اهمیت اقتصادی آن برای دیگر کشورها ست.

بنابراین حال که ایران که جزو یکی از کشورهای تاثیر گذار اسلامی در جهان است چرا باید از این واقعیت غافل واز این غافله عقب مانده باشد؟! در حالی که کشورهای غیر اسلامی یا حتی اسلامی از این فرصت طلایی حداکثر استفاده را برده اند به عنوان مثال طبق اعلام مرکز ICTC( زنجیره گردشگری کشورهای اسلامی: ترکیه با سرمایه گذاری بسیار مناسب خود در شهر قونیه و مقبره مولانا توانسته سالانه حدود 10 میلیون گردشگر را به این شهر جذب کند. این در حالی است که در کشور ایران علاوه بر حضور پرفیض حرم مطهر امام رضا (ع) و شمار زیادی از معابد و کلیساهای بی بدیل که هر یک از آنها به خودی خود توانایی جذب حداکثری گردشگران را به ایران دارند نتوانسته موفق باشد.

به عنوان مثال یکی از قدیمی ترین کلیساهای جهان به نام «اسپاخور» در شهر ارومیه ایران قرار دارد و همین همزیستی اقلیت های دینی در ایران و کنار ساکنان مسلمان کشور می تواند به عنوان اصلی ترین دلیل توسعه گردشگری مذهبی باشد. در این راستا استاد دانشگاه کوالالامپور مالزی غدیر دین در همایش توریسم اسلامی می گوید: مهمانوازی اسلامی مردم ایران درست به جهانیان معرفی نشده است، با اطلاع رسانی و تبلیغات صحیح باید یک انگاره درست از مردم مسلمان ایران در اذهان جهان بوجود آورد تا آنها اسلام را منبع قوانین سخت تصور نکنند. وی می افزاید تنها به کار بردن واژه توریسم اسلامی و حلال کافی نیست بلکه باید قوانین بسیار زیبا و مناسب اسلامی را با رفتار اسلامی کشور به دیگران هنگام بازدید از ایران نشان داد.

بنابراین باید با روی رفتار دوستانه مردم ایران سرمایه گذاری شود تا این خصلت زیبا به جهان معرفی شود البته در کنار معرفی آثار هنری و تاریخی کشور به عقیده وی گردشگری اسلامی و حلال باید به مصلحت اسلام و به گسترش اسلام منجر شود.

دین می افزاید: مالزی کشوری آزاد است اما هرگز اجازه نمی دهد رفتارهای از توریست ها سربزند که به مسایل مذهبی کشور لطمه وارد شود. محل های ویژه ای برای توریست های غیر مسلمان در نظر گرفته شده بنابراین ایران هم می تواند با توجه به امکانات خود و البته پتانسیل بالای گردشگری کشور از تجربیات مالزی استفاده کند که البته نظر علمای دینی ایران تکمیل کننده این سیاست خواهد بود.

او می افزاید مقابله با تبلیغات سوء دیگران از طریق گسترش گردشگری حلال از اصلی ترین وضایف دست اندرکاران این صنعت در ایران خواهد بود.

در این زمینه این استاد دانشگاه عنوان می کند : آئین عاشورایی ایران یکی از بهترین فرصت های صنعت گردشگری حلال ایران خواهد بود به شرطی که مدیران و دست اندرکاران این صنعت بتوانند شرایط حضور گردشگران خارجی را در این مراسم فراهم کنند. حضور این گردشگران کنار هیئات های عذاداری می توانند بهترین روش برای مقابله با تبلیغات منفی برای گردشگری ایران باشد.

طی چند سال اخیر گردشگری حلال به قدری برای کشورهای توریست پذیر جذاب و پر اهمیت شده که به عنوان مثال کشور پهناور چین با توجه به جمعیت قابل توجه مسلمانان ساکن کشورش و البته گردشگران مسلمان ورودی به کشورش در شهر نینگ ژیا که دارای 4 هزار مسجد باستانی هست اقدام به برگزاری تورهای ویژه کرده و با احداث هتل های حلال سعی در جذب حداکثری گردشگران را به سمت منطقه مذکور داشته هرچند هم اکنون این کشور از جایگاه خوبی در صنعت گردشگری برخوردار است بازهم از کوچکترین فرصت های در جهت توسعه صنعت گردشگری خود استفاده می کنند.

این در حالی است که متاسفانه ایران با توجه به امکانات و توانمندی های خود در این زمینه نتوانسته موقعیت خوبی در این صنعت به دست آورد وقتی موقعیت های ایجاد شده را با تعجب از دست می دهد به طوری که طبق آمار سال 1384با توجه به برقراری ارتباط بین ایران و کشور تونس 3 هزار ایرانی توانستند از این سرزمین مسلمان نشین بازدید کنند اما پس از آن و البته با توجه به علاقه بسیار فراوان تونسی ها به ایران و بخصوص شهرهای شیراز و اصفهان ایران نتوانست پذیرای تونسی ها باشد و این فرصت از دست رفت این اتفاق دقیقا زمانی رخ داد که تونس توانست 6 میلیون گردشگر را در سال 2006 میلادی پذیرایی کند بطوری که یک سوم آنها را مسلمانان گردشگری تشکیل می دادند.

سفر وقت تونس در تهران حاتم الصائم دلیل این عدم موفقیت را نبود سیستم حمل و نقل مناسب بین دو کشور دانست و عنوان کرد و با توجه به رتبه تک رقمی کشورش در صنعت گرشدگری جهان این کشور از 40 سال قبل سرمایه گذاری بسیار دقیقی در زمینه گردشگری بخصوص گردشگری دریایی داشته و هم اکنون هم نتیجه این تلاش و مدیریت را به دست آورده اما متاسفانه ایران با توجه به سواحل بسیار زیبای شمال کشورش و همچنین آبهای بسیار تمیز جنوب نتوانسته به خوبی از موقعیت جغرافیایی خود استفاده کند.

به هر حال این اتفاقات و عدم هماهنگی ها دست به دست یکدیگر دارند و صنعت گردشگری ایران را زمینگیر کرده اند به طوری که شاید حتی با استفاده از پتانسیل بسیار بالای گردشگری حلال سالها زمان لازم باشد تا دوباره این صنعت به جایگاه وقعی خود در ایران برسد به عنوان جایگزین صنعت نفت قرار گیرد ولی هنوز هم وقت باقی است و می توان با اطلاع رسانی دقیق و حذف برخی مشکلات برای ورود و گرشدگران به ایران دوباره به احیای این صنعت امید بست که مناسب ترین زمان شاید نمایشگاه و همایش بین المللی گردشگری اسلامی در کشور مالزی باشد که در خرداد ماه 1391 در شهر کوالالامپور برگزار خواهد شد این نمایشگاه که با پشتوانه 6/1 میلیارد مسلمان جهان تشکیل خواهد شد می تواند بهترین فرصت برای تبیلغ گردشگری حلال در ایران باشد.

در همین زمینه دکتر محمد همایون مدرس دانشگاه امام صادق عنوان می کند : هم اکنون جهانگردی های جایگزین وارد بخش و صنعت توریسم بین المللی شده و رونق گرفته است بنابراین گردشگری حلال بهترین فرصت برای کشورهای اسلامی خواهد بود تا وارد این گونه زیر مجموعه ها شوند.

وی می گوید: جهانگردی کشورهای اسلامی نباید تنها به موضوع اسلام و اماکن مقدس مذهبی منحصر شود بلکه این کشورها باید از کلیه امکانات خود جهت تبلیغ ارزشهای اسلامی استفاده کنند . در همین مورد سریویجایانتی از کشور اندونزی می گوید: صنعت گردشگری در کشورهای غربی بیشتر به شکل بازاریابی ومجموعه های تجاری آمیخته با تکنولوژی جدید دیده می شود در حالی که نیاز جامعه امروزی بشر به عقیده وی آرامش روح است که این آرامش در گردشگری حلال و اسلامی نهفته شده بنابراین کشورهای اسلامی چون ایران هرگز نباید این نیاز گردشگران را که فرصتی طلایی هست را از دست بدهند.

البته امید است دست اندرکاران بخش خصوصی و دولتی ایران طبق قوانین و مصالح کشور از فرصت های پیش رو بهترین بهره را ببرند و دوباره فرصت سوزی نکنند.

 عزتی

25/11/90